Bülent Gedikli, EGD’nin Konuğu Oldu

EGD Yönetim Kurulu Başkanı Celal Toprak, Beyoğlu Belediye Başkanı Ahmet Misbah Demircan, Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Bülent Gedikli

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Bülent Gedikli, 9 Kasım 2016 tarihinde Ekonomi Gazetecileri Derneği (EGD) Buluşmaları’na katıldı. EGD Yönetim Kurulu Başkanı Celal Toprak’ın moderatörlüğünü yaptığı toplantıya, ekonomi gazetecilerinin yanı sıra Beyoğlu Belediye Başkanı Ahmet Misbah Demircan’da katıldı.

Bülent Gedikli,  Amerika’daki başkanlık seçimini anımsatarak, başkanlık seçimini Donald Trump’ın kazanmış göründüğünü, bunun üzerine çok değerlendirme olacağını ancak kendisinin gördüğünün Amerika ekonomisinin resesyona gireceği olduğunu, kimin seçildiğinin hiç fark etmediğini söyledi. Dünya ekonomisinde bazı döngülerin olduğunu, 50-60 yılda bir bunun tekrar ettiğini ve enteresan bir dönemeçten geçildiğini ifade eden Gedikli “Küresel finansal çağın sonuna geldiğimizi düşünüyorum. Bundan sonrası yeni bir reel sektör çağının başlangıcıdır. Tabii bir dönem değişirken bunun sancıları olacaktır. Bizim temennimiz bunun hem dünya hem de Türkiye için minimuma inmesidir. Dünya ekonomisindeki temel trendlerde bir değişiklik yok. Bol likidite, bol para dönemi, düşük faiz devam edecek. Enflasyon yine olmayacak, deflasyonist süreçler ağır basacak. Merkez bankaları para basmaya devam edecektir. 2008 yılında başlayan finansal krizi genel olarak merkez bankaları veya para politikaları üzerinden yönetmeye çalıştılar. Maliye politikaları işlemiyordu. İlk akla şu gelir; ‘devletler devreye girsin, madem talepte eksiklik var onu telafi etsin.’ Peki onu niye yapamadılar? Çünkü devletler iflas etti de ondan, gırtlağına kadar hepsi borçlu… Bekledikleri şey şuydu; servet değerlerini artırma yani aslında balon oluşturma… Böylece insanlar kendilerini gelir sahibi sanıp harcamaya yönelir umudu oldu. Fakat böyle olmadı, likidite tuzağı oldu, her taraf nakit doldu. Dünyanın en büyük 10 firmasında inanılmaz nakit havuzları var ama bir işe yaramıyor” dedi. Gedikli, merkez bankalarının bastıkları paraları dönüp dolaşıp kendilerinin stok etmeye başladığını, bunun harcamaya dönüşü olmadığını, basılan paranın yağmur olup toprağa yağmadığını söyledi.

“Türkiye’nin istikrarsız hale gelmesi en çok AB’yi vurur”

Bülent Gedikli, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) aralık ayında faiz artırmasının kolay olmayacağını vurgulayarak “Aralıkta faiz artırabilir mi? Ekonomik olarak baktığınızda artıramaz ama siyasi gerekçe ile yapmaya gayret ediyorlar. Ekonomi o kadar kötü ki yapmaları birçok risk doğurabilir, bundan da endişe ediyorlar” dedi. Avrupa Birliği’nde (AB) durumun daha feci olduğuna dikkati çeken Gedikli  “AB bu gidişle iflah olacağa benzemiyor, merkez bankasının para basma süreci devam edecektir. Bu işin bir tarafında kur savaşları, şirketlerin borçlulukları var. Çok önemli bankacılık sorunlarının çıktığını göreceğiz. AB pazar kaybı da yaşıyor. Özellikle Çin pazarında sıkıntı yaşıyorlar, Rusya pazarını da kaybetmeye başladılar. Böyle bir pazar sorunu yaşamaları AB açısından hiç de olumlu gözükmüyor. Türkiye-AB ilişkileri açısından da farklı bir manzara ortaya çıkıyor. Lüksemburg’ta yapılan açıklama, Türkiye ile ilgili bazı müeyyide uygulanabileceği gibi yaklaşımlar olduğunu gördük. Ben bunları Avrupa açısından akıl tutulması olarak niteliyorum. Olayın hangi boyutta olduğunu görmedikleri anlamına gelir. AB olarak Türkiye ile ilgili elinizden ne geliyorsa aleyhte her türlü faaliyeti yapıyorsunuz.  PKK’ya neredeyse her yerde şube açıyorlar, FETÖ’ye sahip çıkıyorlar. Dünyaya Türkiye’nin imajını sarsacak bir sürü açıklama yaptırıyorlar. Ekonomik olarak aslında Türkiye, onlar için çok önemli ekonomik pazar. Bu rasyonelitesi olan bir şey değil. Kaldı ki Türkiye’nin istikrarsız hale gelmesi en çok AB’yi vurur, AB çöker, belki arkasından dünya ekonomisi de çöker. Yani Türkiye istikrar açısından o kadar önemli. Sadece mülteci olayını hatırlatsam yeterli. Daha 1 milyon bile değil, bu kadar mülteci ile bile baş edemediler. Bütün bunlara rağmen neden böyle yapıyorlar? Biz onların aleyhinde bir şey yürütmüyoruz. Birçok şeyin içinden çıkıyorlar. Niye böyle yaptıklarına dair fotoğrafa baktığınızda Türkiye’nin 5-10-20 yıl sonra geleceği yeri çok net görüyorlar ve bu onları endişeye sevk ediyor. Bu şekilde akıl tutulmasını yaşıyorlar” dedi. Gedikli, üretilen bunca kaosa rağmen Türkiye’nin yapma, inşa etme, yolunda devam etme iradesini koruduğunu ifade ederek, bu irade değişmediği zaman Türkiye’nin enerji, finans ve hava yolu trafiğinde bir merkez haline geldiğini, AB’nin sadece enerji konusunda bile korkması, titremesi gerektiğini söyledi. Bütün bunların Türkiye’yi çok farklı noktalara taşıyacağını belirten Gedikli “İstanbul, bütün bölgenin ticari ve ekonomik başkenti olmaya aday ve bu olacak. AB ile ilgili ilişkilerin bu çerçevede değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum” dedi.

“Türkiye’ye gelmek isteyen muazzam bir sermaye var”

Gedikli, uluslararası sermayenin Türkiye’ye bakışına ilişkin “Türkiye’ye gelmek isteyen muazzam bir yabancı sermaye var. Hiç de birilerinin söylediği gibi değil. Türkiye’ye gelip milyarlarca dolar yatırım yapmak isteyen şirketler var. Bunların görüşmeleri de yürütülüyor. Türkiye’de hukuk sistemi falan… Bank of China geliyor, Sberbank gelmiş, bir sürü banka gelmek için başvurmuş, hukuk olmayan ülkeye banka gelir mi? Bankacılık sistemi olur mu?” dedi.

Yapılan görüşmelerde yabancı yatırımcıların “Sermayenin, paranın, yatırımın kendi aklı vardır” dediğini ifade eden Gedikli “O akıl zaten ‘Türkiye’ye gel’ diyor. Yatırım kararları ve planlarıyla alakalı bir erteleme düşünmediklerini söylüyorlar. Bazı toplantılarda, Cumhurbaşkanımızın herkesten daha fazla ilgisinin, bilgisinin olduğunu, önemli adımlar attığını ifade ediyorlar. Bu sürecin Türkiye lehine işlemeye devam edeceğine inanıyorum, bunu zaten görüyoruz” dedi. Gedikli, bütün bunlar olup biterken, Türkiye’nin kendi sistemini dizayn etmesi gerektiğini, artık dünyada iktisat teorisinin bittiğini, hiçbir şeyin teori ile gitmediğini söyledi. Bunu kendisinin değil, merkez bankalarının başkanlarının söylediğini ifade eden Gedikli “Japon Merkez Bankası Başkanı diyor ki, ‘deneme yanılma ile gideceğiz’ diyor. Zaten teori ile gidebileceği bir yer yok ki. Avrupa Merkez Bankası Başkanı ‘Yapacaklarımızın sınırı yok’ diyor. Avrupa Merkez Bankası doğrudan doğruya şirketlerin tahvillerini satın alıyor. Böyle bir merkez bankacılığından 15-20 önce bahsetsek ‘siz kafayı mı yediniz?’ derler” dedi.

“Zaten yarı başkanlık sistemine geçildi”

Bülent Gedikli, teori ile izah edilemeyecek bir noktada olunduğunu belirterek, “Yeni bir reel sektör çağı başlayacak ama bu yepyeni sektörler üzerinden olacak. Çok daha şiddetli rekabet olacağını göreceğiz, ben ona artık ‘hiper rekabet’ diyorum. İş dünyamızı buna hazırlamak zorundayız. Buna yönelik adımlar da attık” dedi. Türkiye’nin bu yeni dünyaya başkanlık sistemi ile hazır olacağını vurgulayan Gedikli  “Çünkü başkanlık sistemi istikrar içinde dinamizm anlamına geliyor. Hızlı, etkin karar alınması gereken bir dünyadayız. Türkiye’nin geçmişine baktığımızda parlamenter sistem bu anlamda tıkandı. Zaten şu anda da parlamenter sistem içerisinde de değiliz. Hala ana muhalefet, öyleymişiz gibi konuşuyor ama artık parlamenter sistem falan yok, şu anda yarı başkanlık sistemindeyiz. 2007’de hukuken yarı başkanlık sistemine geçildi, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesiyle, fiilen de 2010’da zaten yarı başkanlık sistemine geçilmiştir. Türkiye’de olan şey yarı başkanlık sistemidir. Parlamenter sistem Türkiye’yi istediğimiz noktalara taşıyacak bir potansiyel ortaya koyamadı. ‘Parlamenter sistemin ne sorunu var?’ diye soranlar var, en azından 367 sorunu var. Bu konuyla ilgili eski ana muhalefet başkanına soruyorlar cevap da veremiyor. Bizim başkanlık sistemine geçmemiz en iyi yol. Türkiye’nin istikrar içerisinde yönetilmesi gerekiyor. Başkanlık sisteminin doğru noktalardan tartışılması gerekiyor. İstikrar çok kullandığımız bir kelime ama ne kadar ihtiyaç olduğu da herkes tarafından görülüyor. Bölgeye baktığımız zaman devlet yapılarının dağıldığı yerde istikrarsızlık ortamında neler olduğunu da görüyoruz. Geçmişe baktığımızda da tek başına hükümetler döneminde parlamenter sistemlerde bir şeyler yapılabilmiş, iktidarlar sorunu örtmüş” dedi. Gedikli, başkanlık sistemini bu anlamda gerekli olduğunu düşündüklerini, bunun bürokratik etkinliği artıracak muazzam bir sistem olduğunu, parlamenter sistem içerisinde bunun mümkün olmadığını vurguladı.

“Yürütmenin tek başlı hale gelmesi lazım”

“Yürütmenin tek başlı hale gelmesi lazım” diyen Gedikli, vizyonun sahaya yansıması, etkin ve hızlı kararlar alınması gerektiğini söyledi.  Gedikli, “vesayet yapılarının” tasfiye olduğunu belirterek “Vesayet, başkanlık sisteminde olmaz. Başkanlık sistemine en fazla saldırmalarının nedenini burada görüyorum. Genel refah dağılımı değil de belli odakların, menfaat gruplarının refahının artırılması anlamında parlamenter sistem çok daha fazla işe yarıyor. Çünkü orada çok kriz üretiyorsunuz, çok kriz olunca oradan çok fazla şey çıkartma imkanı oluyor. Başkanlık sisteminde öyle bir şey ihtimali yok. Başkanlık sisteminde de yasama, yürütme ve yargı var. Demokratik bir sistem, bir rejim tartışması falan da değil bu. Yasamanın ve siyasi partilerin daha özgür olduğu bir sistem. Milletvekilleri daha etkin çalışmalar ortaya koyacak. Daraltılmış bölge olacağı için de halkın daha etkin katılacağı bir sistem olacak. Seçim bölgeleri artacak, iletişim daha fazla olacak. Dünyadaki örneklerine baktığımızda Amerika’nın en etkin uyguladığı ülke kabul ediliyor. Başka örnekler de var. G20’nin de neredeyse yarısı başkanlık sistemiyle yönetiliyor. Bilinmeyen bir sistem değil. Bu sistemin Türkiye için gerekli olduğunu düşünüyoruz. Böyle bir dünyada başkanlık sistemi Türkiye’yi hedeflerine çok daha hızlı taşır” dedi.

“Yasama ile yürütmenin iç içe olması en büyük sorun”

Bir gazetecinin, başkanlık sisteminin sıradan vatandaş için ne getirebileceğine yönelik sorusu üzerine Gedikli, parlamenter sistemde en büyük sorunun yasama ile yürütmenin iç içe olmasından kaynaklandığını belirterek “Bakanlar meclise çok vakit ayırmak zorunda kalıyor. Başkanlık sisteminde artık bakan falan olmayacak. Şimdiki bakanlar, başkanlık sisteminde başkan adına yetki kullanan sekreterler gibi oluyor. Yürütme tek başlı, etkin oluyor ve vaktini de yine yürütme ve icraya ayırıyor” dedi.

“Gensoru olmayacak mı?” şeklindeki soru üzerine Gedikli “Tabii ki olacak. Hatta daha etkili olacak” yanıtını verdi. Gedikli, milletvekilinin daraltılmış bölgeden geleceği için gücünün artacağını vurgulayarak, kanun teklifi verme hakkının bulunduğunu söyledi. Başkanın tek başına yetkili olduğu bir yerde bürokrasinin ona uygun hareket etmek zorunda olduğunu ifade eden Gedikli, Türkiye’nin geniş bir çevreye hitap ettiğini, kültürel ve ticari anlamda da dinamizm kazanılacağını kaydetti.

“Kapitalizm sosyalleşecek mi? Sosyalizm halini mi alacak?” sorusu üzerine Gedikli, sonu gelen şeyin kapitalizm değil, küresel finans olduğunu söyledi.

Bir gazetecinin refah dağılımını “Emeklilere, emekçilere daha fazla pay vereceğiz demek” diye tanımlaması üzerine Gedikli “Tabii. Talep yok, talep olabilmesi için devlet yapılarının talebi oluşturabilecek mekanizma yapması gerekecek” dedi. Türkiye’nin orta gelir tuzağından çıkıp çıkamayacağına ilişkin bir soru üzerine Gedikli “Orta gelir tuzağından çıkarız, çıkmamamız için bir sebep yok” dedi.