Çocukların İnternet İle Tanışma Yaşı 2’ye Düştü

ODTÜ Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nden Prof. Dr. Kürşat Çağıltay

Psikolojik Rehabilitasyon ve Eğitim Programları Derneği (PREP) tarafından  “Çocuklarda Teknolojinin Sorumlu Kullanımı” başlığı altında 25-26 Mart 2016 tarihleri arasında 5. kez düzenlenen Okul Ruh Sağlığı Sempozyumu Bahçeşehir Üniversitesi’nde gerçekleştirildi. Alanında uzman çok sayıda ulusal ve uluslararası psikiyatrist ve psikologun katıldığı sempozyumda Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nden Prof. Dr. Kürşat Çağıltay, EUK Kids Online (Avrupa Çevrimiçi Çocuklar) Proje grubunun gerçekleştirdiği araştırmanın sonuçlarını ve Türkiye bulgularını paylaştı.

Çocukların İnternet’i İlk Kullanım Yaşı son 5 yılda 5’ten 2’ye düştü

Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ)  Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nden Prof. Dr. Kürşat Çağıltay, çocukların internet ve yeni medya araçlarını güvenli kullanımı konusunda kültürel, bağlamsal ve tehlikeli durumları ile ilgili birçok ülkeyi kapsayan bir araştırma projesi olan EU Kids Online (Avrupa Çevrimiçi Çocuklar) Proje grubunun gerçekleştirdiği araştırmanın sonuçlarını ve Türkiye bulgularını paylaştı.

Araştırma kapsamında veriler, önce 2010 yılında Avrupa Komisyonu desteği ile ve 2015 yılında da Atatürk Üniversitesi’nde Y. Doç. Dr. Türkan Karakuş yönetiminde, Alper Arslan tarafından yapılan doktora çalışması kapsamında toplandı. Araştırma, Türkiye istatistiki bölge birimleri sınıflandırmasına göre belirlenmiş 12 bölgede, yaş gruplarına ve cinsiyetlerine göre eşit dağılımlı 9-16 yaş aralığında internet kullanan 784 çocuk ile yapıldı.

Araştırma doğrultusunda Türkiye’de çevrimiçi çocukların sayısının 2010 yılına oranla 2 kat artmış olduğunu, Türkiye’de çocukların internet’i ilk kullanım yaşının 2010 yılında 5 iken, 2015 yılında 2 yaşa indiğini belirten Prof. Dr. Kürşat Çağıltay, Hollanda’da okul öncesi grubun %78’i ve 1 yaş altı bebeklerin %5’inin, Norveç’te 0-6 yaş grubunun %58’inin çevrimiçi olduğunu, artık internet ile tanışma yaşının tüm dünyada giderek düştüğünü ve nerede ise sıfıra kadar indiğini belirtti.

Türkiye’de ailelerin %29’unun internet kullanıcısı olduğu, bunların da yüzde 12’sinin her gün internete girdiğinin ortaya konduğu araştırmada kullanım oranı erkelerde %49, kadınlarda ise %24. Mobil teknolojilere sahip olma oranının artmasıyla ‘ev dışında’ teknoloji ile etkileşim içerisinde olma oranı 2010 yılında %3,8 iken, 2015 yılında bu oran %54,3’e çıkmış.

Çocukların internetle buluşma alanı, kendi odaları

Çocukların internet erişimi sağladıkları mekanlar incelendiğinde; 2010 yılında % 60,1 oranında dershane ve okulda internet kullananımı en yüksek oranda belirtilen mekan olurken, 2015 yılında okulda kullanım % 49,6 oranında kalmış. Evde “kendi odasında” kullanım ise % 84,6 ile en yüksek oran olarak dikkat çekmektedir.

Çocukların internet kullanım sıklıkları değerlendirildiğinde, 2010 yılında “haftada bir veya iki kez” seçeceği yüzde 52,5 ile en yüksek oran olurken, 2015 yılında en yüksek oran yüzde 57,5 ile “hergün veya hemen hemen her gün yanıtı” en yüksek oran olmuştur.

Video oyunları okula dair konuların önüne geçti

Çocukların internette gerçekleştirdikleri aktivitelere 2010 ve 2015 yılı karşılaştırmalı bakıldığında ise, internetin her geçen gün sunduğu alanların kullanım sıralamasına yansıdığı gözlemlenmiştir. 2010 yılında en yüksek oran “tekli oyunlar” ve ardından “okul işleri” iken, 2015 yılında yine en yüksek oranda belirtilen tekli oyunları “video izleme” yanıtı takip etmiş, bu seçenek okul işlerinin önüne geçmiştir. Çocukların internette gerçekleştirdikleri aktiviteler, % 98,6 tekli oyunlar, % 85 video izleme, % 83 okul işleri, % 81,4 film izleme-müzik dinleme, % 72,2 fotoğraf video yükleme, % 68,3 anlık mesajlaşma, % 61 çoklu oyunlar ve % 59,6 haber izleme/okuma olarak sıralanmıştır.

Film ve müzik dinleme 2010 yılında yüzde 45,3 iken 2015 yılında 81,4 ile 2015 yılın en yüksek dördüncü kullanım alışkanlığı olarak değişim göstermiştir. Sosyal ağların kullanımda da 5 yıl içerisinde yüksek bir değişim gözlenmiştir. 2010 yılında yüzde 51,7 olan sosyal ağ kullanımı 2015 yılında % 81,3’4 yükselmiştir.

Çocukların internet kullanım becerileri 5 yılda iki misli arttı

Çocukların internet kullanım becerilerinin de ele alındığı araştırmada, kullanım becerileri son 5 yılda iki katı artış gösterdi. Araştırma 2010 yılında 2,64 olan oranın 2015 yılında 4,77’ye yükseldiğini ortaya koydu. Çocukların internet kullanım becerilerine bakıldığında sırasıyla, % 70,5 İnternet güvenliği konusunda bilgi edinme, % 66,6 istemediği kişilerden mesajları engelleme, % 65,1 sosyal ağda kişisel ayarlar yapma, % 62,9 web sitelerini karşılaştırma, % 60,1 istenmeyen reklamları engelleme, % 58,7 ziyaret edilen sitelerin kaydını silme, % 55,1 sık kullanılanlara ekleme, % 33,4 aramada filtreleme kullanma.

Ahlaka aykırı içerik riski yüzde 70’lerin üzerinde

Araştırma çocukların internette karşılaştıkları riskler ve risk düzeylerindeki artışı da ortaya koydu. Sosyal ağlarda ahlaka aykırı olarak algılanan içerik ile karşılaşma riski 2010 yılında % 33,9 iken, 2015 yılında bu oran % 73’e çıkmıştır. 2015 yılı verilerine göre risk sıralaması; sosyal ağ odaklı ahlaka aykırı içerik % 73, youtube gibi platformlar odaklı ahlaka aykırı içerik % 70,4, internette olmadığında kendini kötü hissetme % 54,7, ilgilenmediği sitelerde gezinme % 52,1, internette yeni arkadaşlar arama % 49,7, ahlaka aykırı içerik görme % 38,3, başka kişiler tarafından üzülme % 33,9 olarak ortaya konmuştur.

 Çocukların internette karşılaştıkları risklerle başa çıkma stratejilerine bakıldığında ise, son 5 yılda ortalama aynı sıralamanın gerçekleştiği görülmektedir. 2015 yılında % 87,4, yaşanan problemlerin üstesinden gelmek için yollar bulma, % 87,2 ile beklenmedik problemlerle kendine güvenme, % 83,1 oranında amaçlara ve hedeflere bağlı kalma, araştırmada ilk üç sırayı alıyor.

Öneriler

Psikolojik Rehabilitasyon ve Eğitim Programları Derneği (PREP) tarafından  düzenlenen Okul Ruh Sağlığı Sempozyumu’nda konuşan Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nden Prof. Dr. Kürşat Çağıltay önerileri ise şöyle sıraladı.

– Eğlence amaçlı günlük kullanım <1 – 2 saat/gün olmalı

– <2 yaş altı kullanmasın

– TV ve internetin kullanımı yatak odası dışında olsun

– Çocuğun kullanımının monitor edilmesi

– TV / videoların beraber izlenmesi ve bunlar hakkında tartışılması

– Ev kullanım planı çıkarılıp, çocuğa model olunması

– Çocuk ve ailenin İnternet kullanımı konularında sürekli iletişim içinde olunması